De invloed van woordenschat op leren lezen
Het idee dat leerlingen eerst alle klanken en grafemen moeten beheersen voordat ze kunnen beginnen met lezen is een hardnekkig misverstand. In werkelijkheid leren kinderen vooral lezen door veel te lezen. Hoe eerder ze beginnen met het ontdekken en praten over rijke teksten, hoe sneller ze vooruitgang boeken in hun leesvaardigheid (Van Koeven & Smits, 2023). Maar het is wel belangrijk om in de beginfase aandacht te schenken aan het leesaanbod en dan met name of de woorden in de tekst voor de leerlingen herkenbaar zijn. Maar waarom speelt die (passieve) woordenschat dan zo’n grote rol bij het leren lezen?
De invloed van woordenschat op vloeiend lezen: Hoe snel kun jij dit stukje tekst lezen?
Woordenschat en woordherkenning
Volgens het NRO (2020) zullen leerlingen met een beperkte passieve woordenschat woorden in een tekst letter voor letter verklanken. Dit vertraagt het leesproces en belast het werkgeheugen. Onderzoek van The National Reading Panel (2000) bevestigt dit: kinderen herkennen woorden makkelijker als ze de gesproken vorm al kennen. Vloeiend lezen vereist dat woorden snel via hun visuele vorm herkend worden, wat kennis van zowel de visuele vorm als de betekenis vereist (Expertisecentrum Nederlands, z.d.). NT2-leerders missen vaak de Nederlandse woordenschat die nodig is om dit proces te ondersteunen (Kuiken & Andringa, 2022). Het is daarom cruciaal om een basiswoordenschat op te bouwen tijdens het leesproces.
De invloed van (passieve) woordenschat op het leren lezen is dus groot. Het leesmateriaal moet aansluiten bij wat leerlingen al kennen, zodat ze hun bestaande kennis kunnen gebruiken om woorden sneller te herkennen. Het herhaaldelijk aanbieden van vereenvoudigde tekstvormen, zoals losse letters en woordrijtjes, is echter niet effectief. Risicoleerlingen hebben juist baat bij zinnenrijke en contextuele teksten per les om hun leesontwikkeling te bevorderen (Van Koeven & Smits, 2023). Dit vormt een uitdaging voor docenten, aangezien er een tekort is aan geschikte teksten voor NT2-leerders die passen bij hun startniveau, bijvoorbeeld voor het oefenen van klank-tekenkoppelingen.
Leesteksten met basiswoordenschat
Voor het leesonderwijs op mijn school ontwikkelde ik leesbladen die specifiek gericht zijn op het bevorderen van woordherkenning en het vloeiender kunnen lezen van teksten. De teksten zijn gebaseerd op de basiswoordenschat van 600 woorden, die een alfa-leerder als eerst aangeboden krijgt. Door deze aanpak probeer ik gebruik te maken van de (passieve) woordenschat die veel alfa-leerders bezitten, en bied ik hen zo extra ondersteuning in hun leesproces. Op deze manier sluit ik aan bij wat de leerlingen al weten, wat hen helpt om sneller vooruitgang te boeken in het vloeiend lezen van teksten.
Bronnenlijst
Expertisecentrum Nederlands. Woordenschat en voortgezet technisch lezen. Geraadpleegd op oktober 2024, van https://www.lesintaal.nl/documents/doc_32719.htm
Kuiken, F. & Andringa, S. (2022). Handboek Nederlands als tweede taal in het volwassenenonderwijs (3e herziene druk). Uitgeverij Coutinho bv.
NRO (2020-b). Welke relatie bestaat er tussen passieve woordenschat en technisch lezen? Geraadpleegd op 29 oktober 2024, van https://www.kennisrotonde.nl/vraag-en-antwoord/relatie-tussen-passieve-woordenschat-en-technisch-lezen
The National Reading Panel (2000). Teaching children to read: An evidence-based assessment of the scientific research literature on reading and its implications for reading instruction: Reports of the subgroups.
Van Koeven, E., & Smits, A. (2023). Rijke taal (v)mbo: Taaldidaktiek voor het (voorbereidend) middelbaar beroepsonderwijs. Boom uitgevers Amsterdam.